Ajri i ndotur, veçanërisht ai me grimca (PM2.5 dhe PM10), siç është rasti në shumicën e qyteteve në Maqedoni, është i lidhur me pasoja të shumta shëndetësore, veçanërisht sëmundje të sistemit të frymëmarrjes dhe kardiovaskulare, dhe varet nga faktorë të shumtë si karakteristikat individuale, gjinia, mosha, sëmundjet gjenetike dhe trashëgimore, sëmundjet shoqëruese, mënyra e jetesës, thonë nga Instituti i Shëndetit Publik.
Vlerësimet e ISHP-së për periudhën 2019-2021 tregojnë se çdo vit, Maqedonia humb 4,175 jetë që mund t’i atribuohen ekspozimit ndaj përqendrimeve aktuale të grimcave PM2.5. Sipas vlerësimeve të fundit të vitit 2024, që i referohen periudhës 2020-2022, 291.4 persona për 100 mijë banorë vdesin çdo vit për shkak të cilësisë së ajrit.
Instituti i Shëndetit Publik (ISHP) vëren se në të njëjtat përqendrime të matura, efektet në popullatën e ekspozuar mund të jenë të ndryshme, sepse një faktor shumë i rëndësishëm është përbërja kimike, ose përbërja, që ato grimca mbartin, si metalet e rënda, sulfatet, kloruret, etj.
Ekspozimi afatgjatë ndaj niveleve të larta të ndotjes së ajrit shoqërohet me shkallë më të lartë të vdekshmërisë nga sëmundjet kardiovaskulare, sëmundjet e frymëmarrjes dhe kanceri.
“Kur bëhet fjalë për ndotjen e ajrit të ambientit, bëhet fjalë për pabarazinë mjedisore që përkeqëson pabarazitë shëndetësore, duke çuar në norma më të larta të astmës, sëmundjeve kardiovaskulare dhe problemeve të tjera shëndetësore, veçanërisht tek grupet e varfëra dhe të cenueshme të popullsisë”, thonë nga ISHP.
“Sëmundja kronike obstruktive pulmonare – COPD përfshin emfizemën dhe bronkitin kronik, të cilat përkeqësohen nga ekspozimi afatgjatë ndaj ndotësve të tillë si grimcat – PM2.5, dioksidi i azotit – NO2 dhe ozoni – O3, veçanërisht ozoni dhe grimcat e imëta, mund të shkaktojnë infeksione dhe simptoma të shtuara të astmës, veçanërisht tek fëmijët, të cilët kanë simptoma të rritura, të përkeqësuara infeksionet piratore, duke përfshirë pneumoninë dhe bronkitin, sepse dobëson mbrojtjen e mushkërive. Ekspozimi afatgjatë ndaj ndotjes së ajrit, veçanërisht nga kancerogjenët si benzeni dhe komponimet e tjera organike të paqëndrueshme (VOCs), shoqërohet me një rrezik në rritje të kancerit të mushkërive. “Grimcat dhe ajri i ndotur i ambientit, duke përfshirë ndotjen e trafikut, klasifikohen si Grupi 1, sigurisht kancerogjen për shëndetin e njeriut, nga Agjencia Ndërkombëtare për Kërkimin e Kancerit”, thotë ISHP.
