Machu Picchu, rrënojat e një qyteti Inka të shekullit të 15-të, është destinacioni turistik më i njohur i Perusë dhe një vend i trashëgimisë botërore të UNESCO-s. Megjithatë, një mosmarrëveshje e vazhdueshme mbi autobusët që i çojnë vizitorët në majë të malit bëri që kohët e fundit rreth 1,400 turistë të bllokuar të duhej të evakuoheshin.
Cristian Alberto Caballero Chacón është drejtuesi i operacioneve për kompaninë e autobusëve Consettur, e cila gjatë 30 viteve të fundit ka transportuar rreth 4,500 njerëz çdo ditë në Machu Picchu nga qyteti lokal i Aguas Calientes.
Është një udhëtim 20-minutësh dhe e vetmja alternativë është një ecje e vështirë dhe e pjerrët dy-orëshe.
Ai pranon se në muajt e fundit “ka pasur disa konflikte midis njerëzve nga komunitete të ndryshme këtu”.
Ky konflikt sillet rreth humbjes së licencës nga Consettur ndaj një firme rivale autobusësh në këtë pjesë të largët të Perusë, ku, përveç nëse doni të ecni në malet e Andeve, e vetmja qasje është me transport publik.
Për të shkuar në Machu Picchu pa ecur në këmbë, turistët duhet së pari të marrin trenin për në Aguas Calientes, udhëtim që zgjat nga dy deri në tre orë e gjysmë. Pastaj duhet të transferohen në një autobus për pjesën e fundit të udhëtimit.
Në shtator, protestuesit vendas, të zemëruar që Consettur po zëvendësohej pas asaj që e konsideronin si një proces tenderimi jo mjaftueshëm të hapur, bllokuan me gurë linjën hekurudhore për në Aguas Calientes.
Kjo bëri që autoritetet peruane të detyroheshin të lironin shinat dhe të evakuonin turistët me shërbime të posaçme treni.
Një numër banorësh vendas, të cilët nuk donin të dilnin publikisht, thonë se protestuesit ishin të pakënaqur që Consettur kishte monopolin mbi shërbimin fitimprurës të autobusëve dhe se pozicioni i saj si ofrues i vetëm thjesht do t’i transferohej kompanisë së re San Antonio de Torontoy. Një biletë autobusi vajtje-ardhje kushton 24 dollarë (18 paund) për një të huaj dhe 15 dollarë për një peruan.
Edhe pse licenca e Consettur skadoi në shtator, ajo vazhdon të operojë autobusët e saj. Dhe për shkak të sfidave ligjore, San Antonio de Torontoy ende nuk ka filluar.
Është një situatë komplekse, që përfshin njerëz nga komunitete të ndryshme lokale që duan një pjesë të të ardhurave të autobusëve, por zoti Caballero është i bindur se Consettur nuk është monopol.
“Pronarët e biznesit e kanë drejtuar kompaninë për 30 vitet e fundit dhe janë njerëz që vijnë nga këto anë”, thotë ai. “Ky nuk është monopol. Consettur përbëhet nga 12 kompani të ndryshme me partnerë të ndryshëm.”
Këta partnerë përfshijnë këshillin lokal të distriktit, i cili zotëron 38% të Consettur.
Ndërkohë, San Antonio de Torontoy ndodhet pak më larg në Provincën më të gjerë të Urubambës.
Ndërsa debati dhe mosmarrëveshja ligjore për autobusët vazhdon, turistja australiane Annalise Jaksic ankohet për koston e trenave për në Aguas Calientes. Bileta më e lirë vajtje-ardhje kushton 140 dollarë, duke u rritur në 2,000 dollarë për klasin e parë luksoz.
Duke folur në Aguas Calientes, ajo thotë: “Menduam se ishte një tren i vetëm [gjithë rruga për në Machu Picchu]. Dhe menduam se nëse do të kishte më shumë transport për të shkuar atje lart, do të përfshihej i gjithi, sepse paguan shumë para për trenin.”
Miku dhe shoqëruesi i saj i udhëtimit, Todd Carland, shton se blerja e biletave të hyrjes për në vend “ishte një makth për ne”. Ai thotë se ishte e vështirë të organizohej sepse nuk po e bënin përmes një turi me guidë të shtrenjtë. Një çmim standard për të rritur për Machu Picchu është 57 dollarë.
Kryetari i bashkisë së Aguas Calientes, Elvis La Torre, është gjithashtu i pakënaqur me biletat, sepse thotë se shumica e të ardhurave nuk qëndrojnë në nivel lokal.
“Vetëm 10% e shitjeve të biletave qëndrojnë në rajon. Pjesa tjetër e parave shkon në Ministrinë e Kulturës për t’u kujdesur për vendet e tjera arkeologjike përreth Perusë dhe për të paguar pagat.”
Ai dëshiron që më shumë para të shkojnë në komunitetin e tij dhe në rajonin përreth për të ndihmuar në përmirësimin e turizmit dhe për të financuar më shumë projekte për të ndihmuar vendasit. Ministrisë së Kulturës iu kërkua një koment.
Jashtë, në njërën nga rrugicat anësore plot me tezga që ofrojnë suvenire turistike, si alpaka me qime dhe shalle, Dina Huillca është ulur në trotuar duke shitur trëndafila, domate dhe nenexhik. Ajo udhëton nga fshati i saj për të ardhur këtu dhe thotë se “duhet bërë më shumë për komunitetet lokale”.
Ajo shton: “Nuk kemi shërbime bazë si ujë të rrjedhshëm, apo spital, dhe shkollat duhet të jenë në gjendje më të mirë.”
Carlos González është president i dhomës së turizmit për këtë rajon të Perusë, Departamentit të Cuscos. Ai ka një dëshirë ambicioze për të parë kontrollin shtetëror të të gjithë transportit publik në Peru.
“Po kërkojmë një përditësim të ligjit në mënyrë që zëvendësministri i turizmit të mund të kujdeset për të gjitha burimet e udhëtimit në vendin tonë”, thotë ai. “Nëse nuk kemi një qasje të unifikuar ndaj Perusë si destinacion, nuk mund të jemi konkurrues në planin afatgjatë.”
Ai gjithashtu dëshiron të ndryshojë përvojat e turistëve në Machu Picchu, me më shumë hyrje dhe zona të ndara ku mund të mblidhen lloje të ndryshme vizitorësh.
“[Si p.sh.] udhëtarët shpirtërorë që shkojnë dhe kryejnë rituale meditimi në një zonë”, thotë zoti Gonzalez. “Dhe të mos harrojmë grupin më të ri që janë më të prirur të bëjnë Tik Tok-et e tyre dhe story-t e tyre për Instagram. Ata gjithashtu kanë nevojë për një vend për ta bërë këtë dhe për t’u argëtuar në një mënyrë të re.”
Por ai thotë se qeveritë kombëtare të paqëndrueshme të Perusë e bëjnë të vështirë ndryshimin. Vendi ka pasur gjashtë presidentë të ndryshëm në gjashtë vitet e fundit.
“Kam qenë udhëheqës i sektorit të turizmit për pesë vjet tani dhe kam humbur numërimin se me sa ministra, zëvendësministra dhe anëtarë të Kongresit kam folur.”
Në Aguas Calientes, zoti Caballero thotë se do të ishte i lumtur të shihte si Consettur ashtu edhe San Antonio de Toronto të operonin autobusë për në dhe nga Machu Picchu.
“Nëse atyre u jepet miratimi përfundimtar, ne nuk kemi problem të bashkëpunojmë me ta. Nuk do t’i ndalojmë.”
